تصویربرداری از ساختار نامتقارن جو ناهید همزمان با پدیده گذر سیاره از برابر خورشید در رصدخانه دانشگاه کاشان

آقای ایرج صفایی کارشناس رصدخانه دانشگاه کاشان و آقای مجید قهرودی در روز 17 خرداد 1391 در هنگام گذر سیاره ناهید از برایر خورشید تصاویری را با تلسکوپ مستقر در گنبد این رصدخانه ثبت نمودند که نشان می دهد جو ناهید برخلاف آنچه تصور می شد متقارن نیست. بر اساس تصاویر ثبت شده در این رصدخانه ضخامت جو در نواحی قطبی سیاره کمتر از نواحی استوایی آن است. پردازش تصاویر توسط آقای محسن جواهریان دانشجوی دکتری اخترفیزیک و دکتر حسین صفری از دانشگاه زنجان انجام گرفت. همچنین مقاله ای با همین موضوع در هفتمین همایش ملی نجوم و اخترفیزیک ایران که در روزهای دوم و سوم بهمن 1392 در دانشگاه کرمان برگزار گردید ارائه گردید.

برای مشاهده بهتر تصویر را ذخیره کنید.

ساختار کلی جو سیارات در حالت کلی باید متقارن باشد. اما عواملی همچون میدان مغناطیسی سیاره، سرعت زیاد دوران سیاره حول محور خودش و یا نیروهای جزر و مدی قمر آن سیاره می تواند اندکی ساختار آن را تغییر دهد. البته توفان های خورشیدی هم می تواند بصورت مقطعی برای مدتی کوتاه تغییری در ساختار جو بوجود آورد. تصاویر قبلی و داده های ماهواره ای نشان می دهد که جو سیاره ناهید باید متقارن باشد. چراکه سرعت چرخش محوری این سیاره چندان زیاد نیست. یعنی این سیاره در مدت زمان 243 شبانه روز زمینی یک دور حول محور خود دوران می کند. اگرچه ساختار داخلی سیاره ناهید شبیه زمین تخمین زده می شود و وجود آهن و نیکل در اثر چرخش محوری سیاره می تواند دیناموی ذاتی برای سیاره ایجاد کند. اما سرعت چرخش محوری ناچیز سیاره  شدت میدان مغناطیسی سیاره را ناچیز پیش بینی می کند. اندازه گیری های انجام شده توسط ماهواره ها نیز میدان مغناطیس سیاره را ناچیز گزارش داده است. این سیاره ماه یا قمر طبیعی نداشته و در هنگام گذر سیاره از برابر خورشید در زاویه ای قرار می گیرد که تاثیرات توفانهای خورشیدی بر جو آن قابل مشاهده نیست. بنابراین باید جو این سیاره بیشتر مطالعه شود تا به دلیل واقعی این پدیده پی برده شود.
سیاره ناهید دومین سیاره از جهت نزدیک بودن به خورشید است. این سیاره با کره زمین از نظر اندازه تا حدودی مشابه بوده و گاهی در موقعیتی قرار می گیرد که نزدیکترین سیاره به زمین است. این سیاره را به دلیل درخشش ظاهری زیاد آن در ساعات اولیه و یا انتهایی شب، در فرهنگ عامه ستاره شامگاهی یا ستاره صبحگاهی می نامند.

نوشته: ایرج صفایی