بامداد پنج شنبه پنجم دی ۱۳۹۸ خورشیدگرفتگی حلقوی رخ می دهد که در ایران بصورت جزئی می توان دید

این خورشیدگرفتگی در شرق اروپا، شمال غرب آفریقا، آسیا و بخشهایی از اقیانوسیه دیده می شود. گرفتگی حلقوی را تنها در اقیانوس هند، بخشهایی از جنوب هند، سریلانکا و جزایر اندونزی می توان حلقوی دید. در دیگر جاها گرفتگی بصورت جزئی دیده می شود. در ایران هرچه به سوی جنوب شرقی کشور برویم، زمان و میزان گرفتگی بیشتر می شود. در کاشان بیشینه گرفتگی حدود 74 درصد است. در دیگر جاهای ایران بزرگ هم اندکی بیشتر را کمتر از آن خواهد بود. زمانبندی گرفتگی برای رصدخانه دانشگاه کاشان بصورت زیر است:

آغاز گرفتگی(تماس اول): ساعت 6 و 8 دقیقه و 52 ثانیه بامداد
میانه گرفتگی یا زمان بیشینه گرفتگی(وسط کسوف): ساعت 7 و 11 دقیقه و 38 ثانیه
پایان گرفتگی(تماس چهارم): ساعت 8 و 22 دقیقه و 29 ثانیه بامداد

از آنجا که در رصدخانه دانشگاه کاشان خورشید در ساعت 7 و 8 دقیقه و 59 ثانیه سرخواهد زد، رصد این پدیده کمی پیش از میانه گرفتگی تا پایان گرفتگی قابل دیدن است. زمانبندی در دیگر جاهای ایران، تنها چند ثانیه دیرتر یا زودتر رخ می دهد.

پدیده خورشیدگرفتگی زمانی رخ می دهد که خورشید، ماه و زمین تقریبا در یک راستا قرار گیرند و ماه بین خورشید و زمین باشد. در این حالت ماه بر روی بخشی از زمین سایه یا نیم سایه ایجاد می کند. در جاهایی که سایه کامل ماه بر روی زمین افتاده است، خورشیدگرفتگی کلی دیده می شود. اما در جاهایی از زمین که در نیم سایه قرار می گیرد، خورشیدگرفتگی جزئی دیده می شود. ماه بر روی مدار تقریبا بیضی گرد زمین می چرخد. بنابراین گاه فاصله ماه نسبت به زمین بیشتر و گاه کمتر است. اگر خورشیدگرفتگی در زمانی رخ بدهد که ماه در فواصل دورتر است، مخروط سایه ماه به زمین نمی رسد. یعنی سایه کامل به زمین نمی رسد. در این حالت خورشیدگرفتگی در جاهایی که میانه نیم سایه قرار گرفته است بصورت گرقتگی حلقوی دیده می شود. بدین معنی که قرص ماه بصورت کامل خورشید را نمی پوشاند و از اطراف ماه، بخشهایی از قرص خورشید دیده می شود.

نگارش: ایرج صفایی