آشنایی با رسدخانه

معرفی رسدخانه دانشگاه کاشان

سپهر نیلگون نیمی از چشم انداز بشر را در تمامی عمر تشکیل می‌دهد. لذا توجه به آن باعث آرامش انسان می‌شود. در دوران ماشینی امروزی ، انسان از مظاهر طبیعت از جمله آسمان دور شده است.  آشتی با زیبایی ها و شگفتی های بی نظیر کیهان می‌تواند موجب بازگشت به منشاء آفرینش بشر گردد. در سال 1379 همزمان با برگزاری همایش بزرگداشت غیاث الدین جمشید کاشانی ، ریاضی دان و اخترشناس برجسته ایران زمین ، کلنگ احداث مجتمع تحقیقاتی نجوم دانشگاه کاشان در ارتفاعات شهر نیاسر کاشان بر زمین زده شد. رسدخانه جهت کار در شب ، رسدخانه خورشیدی، آسمان نما، سالن آمفی تئاتر، نمایشگاه نجوم و پژوهشکده نجوم  مهم ترین بخشهای این مجتمع را در طرح اولیه شامل می شود.  در هفتم شهریور 1385   بخش رسدخانه با زیر بنای حدود 150 متر مربع و فضای  حدود 3000 متر مربع  شامل پارکینگ و فضای سبز به عنوان فاز اول این مجموعه راه اندازی گردید.  ترویج ، آموزش نجوم در سطح دانشگاهی و پژوهش در زمینه اخترشناسی مهم ترین اهداف این مجموعه در نظر گرفته شده است.  در حال حاضر یازده ابزار اپتیکی و سه دستگاه تصویر برداری مهمترین ابزار های نجومی این رسدخانه را تشکیل می‌دهد. گنبد تمام اتوماتیک رسدخانه با قطر چهار و نیم متر و به صورت دو جداره ساخته شده و تلسکوپ اصلی رسدخانه را در خود جای داده است. تلسکوپ با قطر دهانه 16 اینچ مستقر در گنبد در حال حاضر به عنوان یکی از بزرگترین تلسکوپهای فعال ایران محسوب می شود. شش دستگاه تلسکوپ در انواع اندازه های گوناگون با قطر دهانه 8/4 اینچ تا 12 اینچ و چهار دستگاه دوربین دوچشمی بزرگ دیگر ابزارهای اپتیکی این مجموعه را شامل می‌شود. یک دستگاه دوربین CCD ، یک دستگاه videoCCD و یک دوربین عکاسی دیجیتال با قابلیت تصویربرداری نجومی ، ابزارهای تصویربرداری رسدخانه را تشکیل می دهد.  یک دستگاه آسمان نمای آموزشی ، مجموعه ای از کتابهای به زبان فارسی و زبان اصلی ، شامل کتابهای نجوم مقدماتی و حرفه ای و نجوم قدیم و یک بانک نرم افزار و فیلم های آموزشی نجومی نیز از جمله امکانات این رسدخانه است.

با گذشت بیش از چهارده سال از راه اندازی رسدخانه، مهم ترین فعالیت های این مجموعه را که متناسب با اهداف آن است می‌توان در سه بخش زیر خلاصه نمود.
فعالیت های ترویجی نجوم در سطح منطقه و کشور
- پذیرش بیش از 55000 بازدیدکننده از بدو راه‌اندازی تاکنون. بازدید کنندگان از دانشگاهها ، دبیرستانها همچنین انجمنها و گروههای نجوم سراسر کشور بوده اند.

- کمک جهت تشکیل یا فعال سازی هشت انجمن یا گروه نجومی در سطح منطقه ، و همکاری با گروههای مذکور جهت برگزاری همایشها و فعالیتهای نجومی. لازم به ذکر است تا قبل از راه اندازی رسدخانه تنها یک انجمن نجوم به صورت محدود در منطقه فعالیت می‌نمود.
- تشکیل گروههای رَسَدی جهت شرکت در چهار دوره از مسابقات رَسَدی کشوری مانند رقابتهای َسَدی مسیه و رقابتهای رَسَدی صوفی. و همکاری با ارگانهایی همچون آموزس و پرورش جهت برگزاری رقابتهای نجومی در سطح استان اصفهان.
- طراحی، چاپ و انتشار ساعت آفتابی افقی با تیراژ 26000 نسخه در راستای فرهنگ سازی توجه به طبیعت ، خورشید و انرژی خورشیدی به عنوان یک منبع انرژی پایان ناپذیر. چرا که ایران و مخصوصا کویر مرکزی ایران از درصد تابش انرژی خورشدی بسیار بالایی در طول سال برخوردار است.
- چاپ و انتشار جداول اوقات شرعی دائمی شهرستانهای کاشان و جداول اوقات شرعی دائمی شهرستان آران و بیدگل بصورت جداگانه در جهت معرفی نجوم کاربردی.

- انتشار جدول کامل خورشید در قبله کاشان

- چاپ و انتشار نقشه آسمان و تکثیر و توزیع نرم افزارهای نجومی  بخش دیگری از موارد منتشر شده از طرف رسدخانه دانشگاه کاشان بوده که با همکاری روابط عمومی دانشگاه انجام گرفته است.
- انتشار اخبار مربوط به پدیده های نجومی از طریق نشریات دانشگاه و روزنامه های کثیرالانتشار
- همکاری با شبکه های سراسری و شبکه استانی جهت تهیه حدود 40 برنامه رادیویی و تلویزیونی و خبری

فعالیت های آموزشی
- همکاری در ارائه دروس نجوم مقدماتی و اخترفیزیک برای دوره کارشناسی فیزیک در دانشگاه کاشان

- همکاری در ارائه درس پروژه برای دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه کاشان

- برگزاری دوره های متعدد آموزش نجوم رَسَدی و کیهانشناسی در محل رسدخانه، دانشگاه کاشان و شهرستان آران و بیدگل
- همکاری با باشگاه دانش پژوهان جوان از بدو راه اندازی تاکنون در خصوص دوره های آموزشی رَسَدی برای تیم های ملی المپیاد نجوم جهت شرکت در مسابقات جهانی و بین المللی. این مجموعه تاکنون پذیرای 6 تیم ملی و کشوری از طرف باشگاه برای انجام تمرینات رَسَدی بوده است. لازم به ذکر است این تیم ها موفق به کسب مقام های خوبی در سطح جهان گردیده اند. که از آن جمله می توان کسب رتبه اول جهانی در سال 1386، کسب رتبه سوم جهانی در سالهای 1385 و 1387 را نام برد. در رقابتهای بین المللی نیز یک تیم از ایران در سال 1387 موفق به در یافت رتبه هفتم شد. همچنین کسب مقام نخست جهانی در سال 1391 از دیگر نتایج این تیم‌ها است.

- همکاری با دانشجویان معماری در راستای طراحی مجتمع های نجوم حرفه ای و آماتوری

فعالیت های پژوهشی
این مجموعه تاکنون 21 گردهمایی، همایش و نشست علمی بصورت منطقه یا کشوری برگزار نموده است.

گردهمایی گرامیداشت روز جهانی نجوم در اردیبهشت 1386  بصورت منطقه ای و در دانشگاه کاشان و محل رسدخانه

همایش گرامیداشت روز جهانی فضا در آبان 1386 بصورت منطقه ای و در دانشگاه کاشان و محل رسدخانه

همایش سراسری نجوم در اردیبهشت 1387 به مناسبت روز جهانی نجوم در دانشگاه کاشان

گردهمایی چارتاقی نیاسر از دریچه نجوم ، یکم تیر ماه 1387 در رسدخانه دانشگاه کاشان

دومین نشست علمی چارتاقی نیاسر از دریچه نجوم در رسدخانه دانشگاه کاشان و به استقبال از سال جهانی نجوم

همایش آلودگی نوری در دهم اسفند ماه 1387

همایش اخترشناسی  شیخ بهایی در اردیبهشت 1388

سومین نشست علمی چارتاقی نیاسر از دریچه نجوم در دی ماه 1388 همزمان با سال جهانی نجوم در دانشگاه کاشان و محل رسدخانه به مناسبت هفته جهانی نجوم

گردهمایی بیکران آسمان 7 اردیبهشت 1389 در دانشگاه کاشان

چهارمین نشست علمی چارتاقی نیاسر از دریچه نجوم یکم تیر ماه 1389 در محل رسدخانه

پنجمین نشست علمی چارتاقی نیاسر در روز چهارشنبه یکم تیر 1391 در رسدخانه دانشگاه کاشان

ششمین نشست علمی چارتاقی نیاسر در روز پنج‌شنبه یکم دی 1390 در رسدخانه

دومین همایش سراسری بیکران آسمان در روز شنبه 16 اردیبهشت 1390 در دانشکده فیزیک دانشگاه کاشان

هفتمین نشست علمی چارتاقی نیاسر در روز یکم تیر 1391 در رسدخانه دانشگاه کاشان

سومین همایش بیکران آسمان در روز دهم اردیبهشت 1392 در دانشگاه کاشان

هشتمین نشست علمی چارتاقی نیاسر در روز یکم دی 1392 در دانشگاه کاشان

چهارمین همایش سراسری بیکران آسمان در روز 29 اردیبهشت 1393 در دانشگاه کاشان

دعوت از پروفسور هوخندایک، پژوهشگر برجسته تاریخ علم برای ارائه سخنرانی در روز 28 اردیبهست 1394 در دانشگاه کاشان

برگزاری سمینار نقد علمی فیلم مستد غیاث الدین جمشید کاشانی در 30 آذر 1394

- همکاری در برگزاری همایش میراث علمی غیاث الدین جمشید کاشانی

- همکاری در برگزاری رقابت رَسَدی گذر تیر 1395

- برگزاری مسابقه عکاسی نجومی با موضوع زیبایی های آسمان نیاسر - مهر 1397

- برگزاری مسابقه عکاسی نجومی با موضوع آلودگی نوری در ایران - مهر 1397

پنجمین همایش بیکران آسمان از 21 تا 24 اردیبهشت 1398 در دانشگاه کاشان

- برگزاری شش کارگاه آموزشی با موضوع استرلاب و  چهار کارگاه آموزشی با موضوع ساعت آفتابی و یک کارگاه آموزشی با موضوع ربع ساعتی معوجه و سه کارگاه آموزشی کار با تلسکوپ.
- ارائه مقالات متعدد در همایشهای سراسری و بین المللی همچون همایش سراسری علوم پایه 1385 قائم شهر ، سیزدهمین همایش سراسری نجوم و اخترفیزیک در سال 1387 در دانشگاه تحصیلات تکمیلی زنجان ، کنفرانس بین المللی بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی در سال 1387 در دانشگاه خواجه نصیر تهران ، کنفرانس بین المللی بزرگداشت هفتصدوپنجاهمین سال تاسیس رسدخانه مراغه در سال 1388 در مراغه و همایش سراسری میراث نجومی ری در شهرری در تابستان  1388  و . . . با موضوعات نسبیت عام ، تاریخ نجوم ، نجوم رسدی و ابزارهای رَسَدی توسط ایرج صفایی از  طرف  رسدخانه.

- طراحی و اجرای سیستم کنترل تمام اتوماتیک حرکت گنبد رسدخانه با همکاری شرکت تکنولوژی سانتریفیوژ ایران (تسا) برای اولین بار در ایران. با توجه به قابلیت کنترل تلسکوپ رسدخانه از طریق کامپیوتر و اینترنت همچنین هماهنگ بودن حرکت گنبد با تلسکوپ ، در صورت نصب سیستم مخابراتی مناسب قابلیت، کنترل رسدخانه از طریق اینترنت از سراسر دنیا وجود خواهد داشت.
- راه اندازی مرکز بایگانی ، پژوهش و نشر میراث علمی جمشید کاشانی در راستای پاسداشت و معرفی تاریخ درخشان نجوم در ایران. در این مجموعه تاکنون تصویر چهار اثر از آثار این دانشمند فرهیخته و نیز چندین کتاب و مقاله به زبان های فارسی و لاتین که در ارتباط با فعالیت ها ، کشفیات و اختراعات ایشان گردآوری شده است.
- طراحی و چاپ کیت آموزشی استرلاب مسطح با عرض جغرافیایی 34 درجه شمالی ( عرض جغرافیایی کاشان ) توسط کارشناس رسدخانه در جهت احیای نجوم قدیم ایران با همکاری معاونت پژوهشی دانشگاه.
- بازآفرینی ، طراحی و ساخت استرلاب زرقاله پس از هشتصد سال به عنوان یکی از ابزارهای نجوم قدیم.

- بازآفرینی، طراحی و ساخت استرلاب زورقی به عنوان یکی از افتخارات نجوم قدیم ایران.

- طراحی و ساخت استرلاب مسطح بسیط

- تلفیق سه ابزار نجوم قدیم شامل ربع مقنطر ، ربع مجیب و ربع ساعتی و طرای و ساخت آن

- بازآفرینی، طراحی و ساخت استرلاب مسطری

- طراحی و ساخت ساعت آفتابی استوانه ای

- طراحی ساعت آفتابی مدل سیاره‌ای و ساخت آن در دانشگاه پیام نور آران و بیدگل، میدان جلفای اصفهان و پارک مسافر سیرجان

- طراحی و ساخت ساعت آفتابی افق در استرک کاشان و در پارک ائل گلی تبریز

- طراحی و ساخت ساعت آفتابی استوایی با کاربری حلقه اعتدالی در پایانه مسافربری شهید حقانی بندرعباس

- انجام پروژه نورسنجی ستارگان متغیر با همکاری دانشگاه زنجان

- انجام پروژه طیف سنجی ستاره ای با همکاری دانشگاه زنجان

- انجام پروژه تفکیک ستاره از کهکشان با تحلیل طیف اجرام و به کمک شبکه عصبی

- تصویر برداری از ساختار نامتقارن جو سیاره ناهید

و...

اهداف و چشم انداز آینده
تلاش جهت تشکیل گروه آموزشی نجوم در دانشگاه کاشان و جذب دانشجوی اخترفیزیک در سطح کارشناسی ارشد.

پژوهش در زمینه ابزارهای نجوم قدیم ، و بطور ویژه ابزارهای رسدخانه مراغه به عنوان کهن ترین رسدخانه ثبت شده جهان . که تا کنون تحقیق بر روی 87 ابزار انجام گرفته و پنجاه و یک ابزار تاکنون توسط ایرج صفایی مسئول رسدخانه ساخته شده و هشت ابزار نیز در دست ساخت است.

نشانی: کاشان - نیاسر - رسدخانه دانشگاه کاشان

تلفن:  55723355 , 55723356-031

پست الکترونی: uko@kashanu.ac.ir

کانال رسدخانه در شبکه اجتماعی تلگرام telegram.me/ukoir

چگونگی بازدید از رسدخانه دانشگاه کاشان