گزارشی از رصدخانه ابوسعید سجزی به بهانه بازدید ایرج صفایی کارشناس رصدخانه دانشگاه کاشان از شهرستان زابل

شهرستان زابل در شمالی ترین نقطه استان پهناور سیستان و بلوچستان، خواستگاه یکی از مهم ترین استوره های ایران یعنی، رستم است. این شهرستان باقدمتی چند هزار ساله میراث دار تمدنهای درخشانی در دورانهای تاریخ همچون تمدن شهر سوخته است. در این شهرستان کوه خواجه که گفته می شود احتمالا رصدگاه زرتشت بوده  و وجود منجمینی همچون ابوسعید سجزی نشان می دهد از دیرباز تاکنون توجه زیادی به دانش اخترشناسی می شده است. ابوسعید سجزی که در حدود یک هزار سال قبل به نظریه حرکت وضعی زمین اعتقاد داشته و حتی ابزارهایی را هم با همین قابلیت ساخته است، که مهم ترین آنها استرلاب زورقی می باشد. وجود پیشینه ای غنی و آسمانی شفاف و بدون ابر در مدت زیادی از سال دانشگاه زابل را برآن داشته تا در فاصله حدود 30 کیلومتری جنوب شرقی شهر زابل  رصدخانه ای را به افتخار این منجم ایرانی بنا کند. این رصدخانه در عرض جغرافیایی 30 درجه و 50 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 61 درجه و 43 دقیقه شرقی در کنار آبگیرهای مصنوعی به نام چاه نیمه قرار گرفته است. دانشگاه زابل در این منطقه مجتمعی آموزشی پژوهشی بقیه اله الاعظم را احداث نموده که هم اکنون رصدخانه دانشگاه زابل را در خود جای داده است. اگرچه کلنگ احداث این رصدخانه در اوایل سال 1384 به زمین زده شد. و در اسفندماه همان سال نیز راه اندازی گردید. اما فعالیت این مجموعه پس از اصلاحات ساختار گنبد رصدخانه و استقرار تلسکوپ اصلی در سال 1387 آغاز گردید.زیربنای این مجموعه حدود 160 متر مربع می باشد. در طبقه اول سالن مرکزی که به عنوان نمایشگاه نیز از آن استفاده می شود حدود 60 متر مربع بوده و در اطراف آن یک کلاس آموزشی با زیر بنای حدود 40 متر مربع  ، اتاق کار ، اتاق استراحت کارکنان و آبدارخانه قرار گرفته است. گنبد یک جداره از جنس آلومینیم به قطر 3 متر در طبقه دوم تلسکوپ اصلی  رصدخانه را در خود جای داده است. تلسکوپ اصلی از نوع MIDE LX200 GPS  با قطر دهنه 14 اینچ می باشد. که از یک دوربین CCD  از نوع SBIG جهت تصویربرداری با تلسکوپ اصلی استفاده می شود.

یک دستگاه تلسکوپ از نوع MIDE LX200 GPS  با قطر دهنه 8 اینچ ، یک تلسکوپ نیوتنی کوچک ، یک دوربین دوچشمی 100*25  ، و دو دوربین دوچشمی 80*20 ، حدود 200 جلد کتاب نجومی و بانکی  شامل حدود 300 نسخه نرم افزار و فیلم آموزشی نجومی مهم ترین تجهیزات  نجومی این مجموعه را تشکیل می دهد.
استقرار این مجموعه در یکی از شرقی ترین نقاط ایران و آسمانی به دور از آلودگی نوری موقعیت ویژه ای را به این مجموعه می دهد. چراکه از یک سوی بعضی از پدیده ها را شاید بتوان در ایران فقط در این موقعیت جغرافیایی رصد نمود. و از سوی دیگر تا فاصله 12  کیلومتری این مجموعه منبع آلودگی شایان توجهی وجود نداشته و تا شعاع چندصد کیلومتری نیز منابع آلودگی نوری همچون شهرهای بزرگ ایران وجود ندارد. با این وجود رطوبت آبگیرهای چاه نیمه و غبار در هنگام وزش بادهای 120 روزه تا حدودی فعالیت این مجموعه را تحت تاثیر قرار می دهد.
این مجموعه با برخورداری از تجهیزات و امکانات اقامتی مناسب پذیرای گروههای نجومی می باشد.
تلفن مرکز پیام مجتمع آموزشی پژوهشی بقیه اله الاعظم دانشگاه زابل 3272222 - 0544

مطالب مرتبط

گزارش ساخت استرلاب زورقی توسط آقای ایرج صفایی، کارشناس رصدخانه دانشگاه کاشان

چکیده مقاله "چگونگی طراحی و ساخت استرلاب زورقی"

چکیده مقاله " نظریه حرکت وضعی زمین و ساخت استرلاب زورقی"