دنباله دار آیسان (ISON) پاییز و زمستان ۱۳۹۲ آسمان را درمی نوردد و دوستداران نجوم را به سوی خود فرا می خواند.

دنباله دار C/2012 S1 معروف به آیسان (ISON) نخستین بار در 31 شهریور 1391 با یک تلسکوپ 16 اینچ بازتابی مشاهده و کشف شد. قطر هسته این دنباله دار حدود 5 کیلومتر است. و در 7 آذر 1392 از نزدیکترین فاصله از کنار خورشید عبور می کند. در این تاریخ دنباله دار از فاصله 1860000 کیلومتری مرکز خورشید و با در نظر گرفتن شعاع خورشید، از فاصله 1165000 کیلومتری سطح خورشید عبور خواهد کرد. اگرچه در ابتدا گمان می شد که این همان دنباله دار بسیار درخشانی است که در سال 1680 میلادی مشاهده شده بود اما مسیر آن نشان داد که ظاهرا جسمی است که تازه از ابر اورت جدا شده و به سوی خورشید می آید. این دنباله دار پنج شنبه 5 دی 1392 در نزدیکترین فاصله نسبت به زمین قرار خواهد گرفت. در این زمان فاصله دنباله دار از زمین به حدود 40 میلیون کیلومتر خواهد رسید. با نزدیکتر شدن دنباله دار به خورشید درخشندگی این دنباله دار افزایش یافته و تقریبا از پنج شنبه 16 آبان 1392 باید بتوان آن را با چشم غیر مسلح مشاهده نمود. انتظار می رود در حداکثر درخشندگی این دنباله دار تا منفی 3 تا منفی 5 قدر برسد. که در این صورت درخشندگی آن در حد درخشندگی ناهید خواهد رسید. در شبهای آینده این دنباله دار از سیاره بهرام فاصله گرفته و با عبور از صورت فلکی شیر یا اسد، از کنار ستاره سپور(سماک اعزل) از صورت فلکی خوشه عبور خواهد نمود. سپس راه خود را به سوی صورت فلکی ترازو پیش گرفته با عبور از نزدیکی سیاره کیوان یا زحل به ملاقات خورشید در صورت فلکی عقرب می رود. آنگاه با گذشتن از قرین خورشیدی به سوی صورتهای فلکی مارافسای و سپس جاثی رهسپار می شود.
عبور زمین در 24 و 25 دی ماه 1393 از نزدیکی مدار این دنباله دار شاید موجب بروز پدیده بارش شهابی شود. اما توفان های خورشیدی تراکم ذرات باقیمانده را کاسته و احتمال بروز بارش شهابی را کاهش می دهد.
بنابراین در شبهای آینده باید انتظار دیدن یکی از درخشان ترین دنباله دارها باشیم. در دو تصویر زیر به ترتیب مسیر عبور این دنباله دار در ماه های آینده نشان داده شده است.

دنباله دارها اجرامی هستند که قطر آنها در حد چند کیلومتر بوده و از گازهای منجمدی همچون دی اکسید کربن، آمونیاک و آب تشکیل شده اند که در میان یخ گازهای مذکور ذرات گرد و غبار و سنگریزه به دام افتاده است. با نزدیک شدن این اجرام نچندان بزرگ به خورشید بخشی از یخ گازهای ذکر شده بخار شده و به همراه ذرات گرد و غبار و سنگریزه گیسوی دنباله دار را تشکیل می دهند. مسیر دنباله دار ها معمولا بیضی بسیار کشیده ای است که خورشید در یکی از کانونهای آن قرار دارد. فشار تابش خورشید موجب می شود تا اغلب گیسوی دنباله دار در امتداد خط واصل هسته دنباله دار و خورشید قرار گیرد.
بعضی از دنباله دارها مسیر مشخصی داشته و هرچند سال یکبار ظاهر می شوند. اما بسیاری از آنها از حاشیه منظومه خورشیدی که از میلیاردها جرم کوچک تشکیل یافته و به ابر اورت معروف است در اثر گرانش خورشید و سیارات به سوی خورشید روانه می شوند.

گردآوری و نگارش: ایرج صفایی