آموزش روش یافتن قبله در کاشان با استفاده از موقعیت خورشید در آسمان

شاید یکی از مهم ترین موارد جهت یابی در بین مسلمانان یافتن سمت قبله می باشد. استفاده از قطبنما ، یک روش ساده برای این کار می باشد البته مشروط براینکه نخست از زاویه انحراف میل مغناطیسی منطقه آگاه باشیم و دوم اینک زاویه قرارگیری سمت قبله نسبت به جهات اصلی  در منطقه را محاسبه نماییم. امروزه ابزاری به نام قبله نما که نوع ویژه ای از قطب نما می باشد. ساخته و در اختیار مردم قرار می گیرد. اما متاسفانه مردم به دستورالعمل استفاده از آن توجه نمی کنند. در این ابزار عقربه کوچکی در کنار عقربه قطب نما نصب شده است. این عقربه زاویه پیش گزیده ای را نشان می دهد که صرفا برای سمت قبله یک منطقه توسط سازنده تنظیم شده  است. و برای تمام نقاط قابل استفاده نیست. بنا براین برای استفاده صحیح از این ابزار به راهنمای استفاده از آن مراجعه نمود. البته ممکن است بسیاری از قبله نما ها دستور العمل استفاده  نداشته یا گم شده باشند. اما استفاده از خورشید و ستارگان بدون هیچ محدودیتی و با دقت بسیار زیادی برای جهت یابی و قبله یابی مناسب است.
با توجه به اینکه عرض جغرافیایی مکه کمتر از میل محوری زمین می باشد. در هر سال دو بار خورشید در لحظه اذان ظهر به افق مکه دقیقا بالای سر کعبه قرار می گیرد . که این دو روز 7 خرداد و 24 تیر ماه می باشد. در این زمان امتداد سایه هر شاخص عمودی بر روی سطح موازی با سطح افق سمت قبله را مشخص می نماید. و یکی از دقیق ترین روشهایی است که هر کسی می تواند با آن قبله یابی را انجام دهد. اما با این حساب باید کل سال را منتظر ماند تا این دو روز فرا برسد. و در طول سال چندان قابل استفاده نیست.
 روش دیگر این است که ما با دانستن زاویه سمت قبله با سمت جنوب برای هر منطقه  که به آن انحراف قبله نیز می گویند. همچنین محاسبه سمت خورشید در طول روز ، مشخص نماییم که در هر روز از سال خورشید در چه ساعتی در سمت قبله قرار می گیرد. با این روش ما می توانیم در هر روز از سال دقیقا سمت قبله را مشخص نماییم. و کافی است، در لحظه مورد نظر امتداد یک شاخص عمودی را بر روی یک سطح افقی پیدا کنیم تا با دقت بسیار خوبی قبله یابی را انجام دهیم.
در جدول زیر که برای کاشان محاسبه شده است. لحظه قرار گیری خورشید از امروز برای مدت دوماه محاسبه شده است. این جدول با دقت خوبی در شهر کاشان قابل استفاده است . و البته با اختلاف ناچیزی در کل شهرستان نیز می توان از آن استفاده کرد. نقطه مبنای محاسبه مختصات جغرافیایی ، نزدیک میدان امام حسین کاشان می باشد.  جدول زمانی بر اساس ساعت رسمی کشور ( با احتساب زمان تابستانی)  و با دقت ثانیه می باشد. در محاسبات طول جغرافیایی 51 درجه و 26 دقیقه و 50 ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی 33 درجه و 58 دقیقه و 55 ثانیه شمالی در نظر گرفته شده است. میزان انحراف قبله نقطه مورد نظر 42درجه و 10 دقیقه و 10 ثانیه از سمت جنوب محاسبه شده است. لازم به ذکر است این جدول صرفا برای مدت دوماه از سال و منطقه کاشان حاسبه شده است . لازم است تا برای هر منطقه ای جدول کاملی برای کل سال محاسبه م نتشر گردد.
این جدل توسط ایرج صفایی کارشناس رصدخانه دانشگاه کاشان محاسبه گردیده است. ایشان در زمینه نجوم اسلامی اقدامات دیگری نیز انجام داده اند که می توان به موارد زیر اشاره نمود:
محاسبه زاویه انحراف قبله شهر مبارکه در سال 1379 و انتشار آن ازطریق هفته نامه پیام مبارکه.
محاسبه جدول اوقات شرعی شهرستان مبارکه در سالهای 78 و 79 که بنا به دلایلی آن را منتشر ننموده اند.
تدوین و انتشار جدول اوقات شرعی دائمی شهرستان کاشان با حمایت مالی روابط عمومی دانشگاه کاشان.
تدوین و انتشار جدول اوقات شرعی دائمی شهرستان آران و بیدگل با حمایت مالی دانشگاه پیام نور آران و بیدگل.

لازم به ذکر است این جدول برای کلیه سالها مورد استفاده می باشد همچنین با توجه به تعداد زیاد اعداد و احتمال خطا در تایپ کردن آنها ، این سایت فقط مسئولیت جدولی را به عهده می گیرد که در زیر درج گردیده است و آدرس سایت به روش ویژه ای در پس زمینه آن درج گردیده است.

گردآوری و نگارش: ایرج صفایی