طراحی و ساخت سازه نجومی بندر لنگه توسط ایرج صفایی

این سازه نجومی با کاربردهای گوناگون ستاره‌شناسی، هم‌اکنون بزرگترین ساعت آفتابی جنوب کشور محسوب می‌شود. ساعت آفتابی بندر لنگه به سفارش مدیریت اداره بنادر و دریانوردی غرب استان هرمزگان، در پائیز و زمستان سال 1395 ساخته و در 28 اسفند همان سال در وردودی اداره بنادر و دریانوردی بندر لنگه  نصب گردید. تشخیص زمان بر اساس ساعت رسمی کشور با دقت یک دقیقه، تعیین دقیق نیمروز یا لحظه اذان ظهر و تشخیص زمان در شبهای مهتابی از قابلیت‌های این ساعت آفتابی-مهتابی است. تشخیص تقویم بر پایه گاهشماری ایرانی، تعیین دقیق زمان اعتدالین و انقلابین در ابتدای فصل‌ها و تعیین روز جهانی دریانوردی نیز کاربردهای حلقه اعتدالی در این سازه است. ساختار کلی این سازه یک کره را در ذهن تداعی می‌کند که در میان نمادی از سکان کشتی قرار گرفته و نمادی از یک دوربین دریانوردی از محور کره عبور کرده و به سوی آسمان نشانه رفته است. اگر در شبها از درون این نماد دوربین به آسمان نگریسته شود، ستاره قطبی و موقعیت قطب شمال سماوی را می‌توان یافت. این هم یکی دیگر از کاربردهای این سازه نجومی است.
ساعت آفتابی بندر لنگه با قطر بیرونی حدود چهار متر بر روی پایه‌ای به ارتفاع حدود دو متر نصب شده است. اسکلت اصلی سازه از فولاد و صفحه ساعت از جنس استیل است. تزئینات این ساعت آفتابی از جنس فلز برنج، آلومینیم و چدنِ ریخته‌گری شده است. صفحه ساعت و بخشی از تزئینات در شهر اصفهان آماده شده و ساخت اسکلت سازه به همراه دیگر تزئینات در شهرستان مبارکه آماده گردید. آنگاه پس از مونتاژ به جنوب کشور منتقل و نصب گردید. تعدادی از هنرمندان و صنعتگران در شهرستان مبارکه و شهر اصفهان در ساخت این ساعت آفتابی با آقای صفایی همکاری نموده اند.
ساختار کلی و تزئینات ساعت آفتابی بندر لنگه بر اساس پیشینه تاریخی منطقه طراحی و اجرا شده است. منطقه بندر لنگه، از مناطق باستانی ایران است. زیرا دریانوردی در این منطقه سابقه چند هزار ساله دارد. در دوران هخامنشی و در زمان داریوش بزرگ، ایران بزرگترین ناوگان دریایی جهان را در اختیار داشته و منطقه بندر لنگه ظاهرا مهم‌ترین بندر کشتی‌رانی ایران بزرگ در آن دروان بوده است. داریوش هخامنشی برای نخستین بار در تاریخ، از همین بندر، در پهنه دریاهای شناخته شده، دست دزدان دریایی را از کارتاژ(کشور مراکش کنونی) تا چیپانگو یا ژیپانگو(کشور ژاپن فعلی) کوتاه کرده و امنیت را در دریاهای جهان آن روزگار برقرار می‌کند. استفاده از ساختار کروی در ساعت آفتابی بندر لنگه، کنایه از جهان و نمادهای سکان کشتی و دوربین بیانگر مراقبت دریایی است. این ساختار بیانگر سابقه تاریخی این منطقه در مراقبت دریایی است. تمامی تزئینات ساعت آفتابی بندر لنگه از هنر دوران هخامنشی الگوبرداری شده است تا گویای دوران طلایی بندرلنگه در جهان عهد باستان باشد. بر روی بدنه ساعت آفتابی علاوه بر تزئینات ظاهری، تصویر 12 صورت‌فلکی مربوط به برجهای دوازده گانه بصورت برجسته‌کاری قلمزنی شده و نصب گردیده است. موقعیت دقیق ستارگان هر صورت فلکی با توجه به قدر ظاهری هر ستاره در پس‌زمینه تصویر، با نقاطی برجسته نشان داده شده است. علاوه بر آن سیمای ظاهری و لباس انسانها در صورت‌های فلکی که پیکره انسانی دارند، یعنی صورت فلکی خوشه(سُنبله)، دو پیکر(جوزا) و آبریز(دَلو)، همچون پوشش مردمان در دوران هخامنشی طراحی و اجرا شده است. بر روی صفحه ساعت نام سازنده علاوه بر خط فارسی، با خط میخی پارسی هخامنشی نیز حک شده است. کاربرد تمامی این ظرافت‌ها برای تاکید بر سابقه درخشان ایران در زمینه دریانوردی و مراقبت دریایی است. کاری که امروزه وظیفه سازمان بنادر و دریانوردی ایران است. ادراه بنادر و دریانوردی غرب استان هرمزگان به مرکزیت بندر لنگه مراقبت دریایی بخش بزرگی از سواحل جنوبی ایران در خلیج فارس را برعهده دارد.
ارتقاء سطح فرهنگی منطقه و گسترش دانش نجوم و اهمیت نجوم دریایی یکی دیگر از اهداف ساخت ساعت آفتابی بندر لنگه بوده است. ایرج صفایی تاکنون تعدادی ساعت آفتابی در جای جای ایران طراحی کرده و یا ساخته است. ساعت آفتابی دانشگاه پیام نور آران و بیدگل، ساعت آفتابی میدان جلفای اصفهان، ساعت آفتابی پارک ائل گلی تبریز، ساعت آفتابی استرک کاشان، ساعت آفتابی پایانه شهید حقانی بندرعباس، ساعت آفتابی پارک مسافر سیرجان و ساعت آفتابی آنالماتیک دانشگاه کاشان از این جمله است.