ساعت آفتابی دانشگاه اصفهان

به یاد استاد احمد کیاست‌پور محاسبات، طراحی و ساخت ساعت آفتابی-ساعت مهتابی توسط ایرج صفایی

۰۲ خرداد ۱۴۰۰ | ۱۱:۲۶ کد : ۱۷۶۵۷ ساعت آفتابی ابزارهای نجوم قدیم خبرها

تعداد بازدید:۱۰۲۰

دکتر احمد کیاست‌پور استاد نجوم دانشگاه اصفهان بودند. ایشان به غیر از فعالیت آموزشی و پژوهشی به ترویج دانش اخترشناسی هم می‌پرداختند. با گذشت یک سال از درگذشت ایشان، دانشکده فیزیک دانشگاه اصفهان بر آن شد تا یادبودی برای ایشان بسازد. به همین منظور قرار شد ایرج صفایی دانشجوی سابق ایشان یک سازه نجومی با کاربری ساعت آفتابی-ساعت مهتابی بسازد. این سازه نجومی یک ساعت آفتابی از نوع استوایی است که قابلیت تعیین زمان برپایه ساعت رسمی ایران را دارد. برخلاف دیگر گونه‌های ساعت آفتابی در این نمونه با جابجایی خورشید در آسمان، نور خورشید از روزنه‌هایی که به شکل اعداد فارسی در صفحه اعداد بریده شده‌اند، بر روی شاخص میانی در صفحه ساعت می‌افتد و زمان را نشان می‌دهد. تشخیص نیمروز یا لحظه اذان ظهر، تشخیص تقویم بر پایه گاهشماری ایرانی و منحنی آنالمای خورشید در طول سال از دیگر کاربردهای آن در روز است. اما در شب هم این سازه نجومی کابرد دارد. تعیین تقریبی زمان در شبهای مهتابی و تعیین جایگاه قطب شمال آسمانی و جایگاه ستاره قطبی از کاربردهای آن در شب است.
از نظر هنری ساختاری همچون میز سخنرانی دارد، تا تریبون استاد کیاست‌پور همچنان پابرجا باشد. برشها و انحناهای سازه دایره‌ای اجرا شده تا گویای جایگاه مهر و مدارهای دایره‌ای در نجوم قدیم و فرهنگ ایران باستان باشد. اما صفحه ساعت بیضی است تا یادآور گذار از نجوم باستان به نجوم جدید در نظریه کپرنیک باشد. در دو طرف صفحه اعداد، گل لوتوس هخامنشی دوازده برگ، نشانی از دیرینه فرهنگی ایران دارد. اما بیشتر تزئینات از نوع اسلیمی است که با فلز آلومینیم بر بدنه فولادی سازه نشان دهنده هنر اصفهان است.
ساعت آفتابی دانشگاه اصفهان دومین سازه نجومی پس از ساعت آفتابی میدان جلفای اصفهان در شهر اصفهان است که ایرج صفایی طراحی کرده و ساخته است. ساعت آفتابی سیاره‌ای دانشگاه پیام‌نور آران و بیدگل، ساعت آفتابی افقی پارک ائل‌گلی تبریز، ساعت آفتابی روستای استرک کاشان، ساعت آفتابی پایانه شهید حقانی بندرعباس، ساعت آفتابی پارک مسافر سیرجان، ساعت آفتابی اداره بنادر و دریانوردی بندر لنگه و ساعت آفتابی آنالماتیک دانشگاه کاشان از دیگر سازه‌های نجومی است که ایشان طراحی کرده و یا ساخته است.