استرلاب زرقاله توسط ایرج صفایی کارشناس رصدخانه دانشگاه کاشان احیا شد.

همزمان با سال جهانی نجوم زرقاله به عنوان یکی از ابزار های نجوم قدیم توسط آقای ایرج صفایی کارشناس رصدخانه دانشگاه کاشان با هزینه شخصی طراحی و ساخته شد. این ابزار نوع ویژهای از استرلاب می باشد که در همه عرضهای جغرافیایی قابل استفاده می باشد. زرقاله طراحی شده با قطر شانزده سانتیمتر و از جنس فلز برنج ساخته شده است. در طراحی این ابزار خطوط شبکه مختصات سماوی با فاصله پنج درجه ترسیم شده و موقعیت 26 ستاره براساس مختصات سماوی آنها در سال 1388 درج گردیده است. استفاده از اعداد فارسی ، نامگذاری برجهای دوازدهگانه به زبان فارسی و استفاده از نامهای فارسی ستارگان، ایرانی بودن آن در ذهن بیننده تداعی می کند. این ابزار اولین با توسط ابواسحاق ابراهیم ابن یحیی معروف به زرقالی ، اخترشناس اسپانیایی ساخته شد. جمشید کاشانی نیز در یکی از نامه هایش به آن اشاره می کند.ایرج صفایی کارشناس رصدخانه دانشگاه کاشان در راستای اهداف مرکز بایگانی،پژوهش و نشر میراث علمی جمشید کاشانی ضمن انجام پژوهش در مورد جمشید کاشانی و نیز ابزارهای نجوم قدیم اقدام به احیای این ابزار نموده و تا کنون دو مقاله در مورد آن در دو همایش که یکی ملی و دیگری بین المللی بوده، ارائه نموده است. ایشان همچنین اقدام به طراحی و ساخت چند ابزار نجوم قدیم از جمله ساعت آفتابی افقی، استرلاب مسطح، استرلاب زورقی و... نموده اند.

تصویری از یک استرلاب مسطح برای مقایسه با زرقاله

لازم به ذکر است که ایرج صفایی تا کنون اقداماتی در زمینه احیای ابزارهای نجوم قدیم ایران انجام داده است که مهم ترین آنها به شرح زیر است:
- طراحی و ساخت زرقاله
- احیاء ، طراحی و ساخت استرلاب زورقی
- طراحی و ساخت استرلاب مسطح
- طراحی و ساخت ساعت آفتابی استوانه ای
- تلفیق ربع مقنطر ، ربع مجیب و ربع ساعتی و طراحی و ساخت آن
- احیاء طراحی و ساخت چند صفحه ویژه برای استرلاب مسطح
- ارائه مقالاتی در باره ابزارهای نجوم قدیم
- طراحی و چاپ و انتشار کیت آموزشی استرلاب
- طراحی چاپ و انتشار ساعت آفتابی افقی
- طراحی و نظارت بر اجرای بزرگترین ساعت آفتابی مدل سیاره ای ایران توسط یکی از دانشجویان