چگونگی طراحی و ساخت صفحه میزان عنکبوت در استرلاب

ایرج صفایی

رصدخانه دانشگاه کاشان
 

خلاصه مقاله:

استرلاب رایج ترین ابزار نجومی از هزاران سال قبل بوده است. این ابزار از چند دستگاه مختصات کروی تشکیل شده است. مختصات سمتی- ارتفاعی ، مختصات استوایی و مختصات دایره البروجی مهم ترین دستگاه های مختصات به کار رفته در استرلاب است. این دستگاه های مختصات نسبت به یکدیگر می توانند حرکت کنند. اگر یک پارامتر را از یک دستگاه مختصات داشته باشیم. دیگر پارامترها را در هر یک از دستگاه های مختصات می توانیم پیدا کنیم. صفحه عنکبوت در استرلاب بر اساس مختصات استوایی طراحی می شود. و صفحه های عرض جغرافیایی بر اساس مختصات سمتی- ارتفاعی طراحی می شود. صفحه میزان عنکبوت صفحه ای است، که شبکه ای از خطوط سیستم مختصات دایره البروجی برروی آن به صورت تصویر استریوگراف رسم می شود . همچنین موقعیت برجهای دوازده گانه را برروی آن مشخص می نمایند. سپس شبکیه یا صفحه عنکبوتی استرلاب برروی صفحه میزان عنکبوت منطبق می گردد. سپس شظیه هر ستاره را با مختصات دایره البروجی آن مقایسه می کنند. و در صورت نیاز با وارد کردن ضربه به نوک شظیه تصحیح انجام می گیرد. در این مقاله نمونه های موجود مقایسه شده است. محاسبه و طراحی این قطعه از استرلاب توضیح داده شده است. همچنین کاربرد آن را شرح داده ام.

ارائه شده در دومین همایش نجوم و اختر فیزیک توسط ایرج صفایی از رصدخانه دانشگاه کاشان در دانشگاه شهید چمران اهواز (9 و 10 دی 1388)